Roldán e as costureiras de puxares

Puxares. Vilanuide. Quiroga (Lugo)

En tempos moi remotos, cando viñera Roldán a España, din que había en Vilanuide, do axuntamento de Quiroga, tres costureiras que vivían xuntas e soíñas elas tres nun outeiro algo apartado da población. E di a lenda que eran tres mozas moi ben feitas e goapas como hai ben poucas, e que Roldán, un día que as viu ó pasar no seu cabalo, foi tan gustante delas, que, de alí endiante, todo era vir a apresentarse ó pé da casa do outeiro, para poder ve-las e falarlles.

E din que tanto era o seu namoramento que chegou a faguerlles moita cirimonia e regalía, e hasta a vela-las polos camiños cando tiña ocasión.

Pero elas veña a fuxir e decir que non querían escoita-lo, pois creían que Roldán non viña con boas intenciós, e que o que il pensaba era rirse e burla-las. Pero il non se apuraba por tan pouco, e todas as tardes viña a cortexa-las e namora-las po-la porta, e Ave María, que ata pensaba de leva-las consigo ás Francias.

Entón elas, xa algo cansadas de ve-lo rondar a casa día tras día, unha tarde que viñan da súa aldea, que se chamaba Puxares, enfrontáronse con il, e dixéronlle que non se cansase máis en segui-las, que non había de conseguir nada, que non querían tratos con ningún francés, que se fose de alí para a súa terra e as deixara en paz dunha vez. Pero il nunca se daba por vencido, e porfiou que, se non se lle entregaban po-las boas, había de ser po-las malas, e aínda tivo atrevemento para preguntarlles cándo podía vir busca-las. E van elas e dícenlle:

Hemos de ir contigo ás Francias cando veña o río Xares por diante da nosa casa.

I eso llo dixeron elas porque pensaban que era cousa imposible que tal acontecera, que o río Xares —que hoxe é o Bibei— pasaba naquiles tempos por outro sitio moito máis pra diante.

Pero roldán, ó sentirlles decir aquelo, non perdeu os ánimos, todo o contrario, pois o caso é que, valéndose de non sei qué meigallo ou demo, foise po-la noite, e tornou sin máis nin máis o curso do río. E, aló po-la mañanciña, déronse de conta os veciños do que pasaba, e viñeron todos berrando mismo hasta a porta das tres mozas.

Costureiras de Puxares
vinde lavar as perniñas
ás augas do río Xares.

E elas despertaron, e tomaron moito medo ó ver o río po-la súa porta, e, con esto, sairon correndo como ánimas en pena, sin que as vise Roldán, que estaba agardando, e colleron por un atallo, e salváronse de ser presas po-los franceses ou po-los mismos veciños, e de ter que cumplir aquelo que tiñan prometido.

Entón fóronse a todo correr cara o val de Valdeorras, a seis ou sete kilómetros de Vilanuide. E os soldados viñéronlle coas novas da fuxida a Roldán, seu señor, que andaba todo contento no seu branco corcel.

Así que sentiu aquelo, botóu o "nombre del Padre", e foise a escape en seguimento delas, a canta presa lle deu o cabalo e moi enrabechado po-lo feito, que botaba el pola boca tantas chispas coma o cabalo polas ferraduras.

E mais elas puideron pasar o río, non se sabe se voando como meigas ou se coa axuda do diaño. E así Roldán quedóu nunha veira i elas na outra. E, para máis, o cabaleiro francés, dende a súa banda, non sabía que as tres costureiras seguían corre que te corre cara os poblados que alí había, no que hoxe se chama A Rúa.

E, busca de aquí, busca de alí, marchou só no seu cabalo branco, sin avista-las nunca, e pensando que xa as tería tragado o río, ata que, ó fin, chegou á altura de Valencia do Sil, e descubríunas ó lonxe, a uns tres kilómetros, e co río Sil po-lo medio.

Entón vai el, con tanta rabia como lle dera de ver fuxir aquilas condenadas costureiriñas, e que non lle foran de lei e faltaran á palabra dada, comenzou a esporear no seu corcel que daba xenio, e a arremina-lo pra saltar o río, e, de repente, ¡bumba!, o cabalo deu un brinco tan grandísimo que se plantou namais que a unhos cen metros das costureiras, de maneira que deixou para sempre na pedra as pegadas das ferraduras, que aínda hoxe se poden ver, mismo ó pé dun camiño que vai para a serra.

Logo, as costureiras, que se viron perdidas sin remedio ó ter xa case enriba delas a Roldán, bótanse ao chan e comenzan a chamar ao demo, e pedirlle que antes querían ser convertidas en mármores que verse conseguidas por Roldán. E o demo acodiu de contado, e nun periquete, volvéunas tres pedras coma tres cabezos nas barbas de Roldán, que daquela debeu de tolear para sempre.

I esas tres pedras aínda hoxe é día que se poden ver, anque están xa desgastadas po-las choivias, e tamén po-los rapaces que por alí andan a xogar e a gardar o gando.